Παροιμίες και παροιμιακές φράσεις της ελληνικής αρχαιότητας

Η χρήση παροιμιών και παροιμιακών φράσεων είναι ευρύτατη σε διάφορες γλώσσες, μια και αποτελούν έκφραση της πατροπαράδοτης λαϊκής σοφίας ενός κοινωνικού συνόλου. Η ελληνική αρχαιότητα δεν αποτελεί εξαίρεση: Οι παροιμίες χρησιμοποιήθηκαν ήδη από την αρχαϊκή εποχή, μελετήθηκαν κατά την κλασική και την ελληνιστική περίοδο, και συγκεντρώθηκαν σε συλλογές κατά την ύστερη αρχαιότητα και κατά τη βυζαντινή περίοδο.

Στον τόμο αυτό γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν θεματικά οι αρχαίες ελληνικές παροιμίες (τουλάχιστον όσες έχουν συμπεριληφθεί στις αρχαίες και στις βυζαντινές συλλογές, αλλά και σε κάποιες ειδικές μελέτες νεότερων ερευνητών, καθώς και όσες επιπλέον εντοπίστηκαν με τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα), συνοδευόμενες από νεοελληνική μετάφραση, ερμηνευτικά και πραγματολογικά σχόλια, συμπληρωματικές πληροφορίες και επεξηγήσεις για την προέλευση και τη χρήση τους, τη νοηματική τους εξέλιξη και τις διάφορες ερμηνευτικές τους εκδοχές, καθώς και από καταγραφή των σημαντικότερων πηγών που παραδίδουν την καθεμιά.

Στη μελέτη αυτή παρουσιάζονται 5.320 αρχαίες ελληνικές παροιμίες, από τις οποίες 668 καταχωρίζονται για πρώτη φορά σε μια ευρύτερη καταγραφή αρχαίων ελληνικών παροιμιών. Η Εισαγωγή της μελέτης περιλαμβάνει πέντε ενότητες:

(α) Η έννοια της παροιμίας, (β) Πραγματείες για τις παροιμίες στην αρχαιότητα,

(γ) Αρχαίες και βυζαντινές συλλογές παροιμιών, (δ) Η παρούσα έκδοση, και (ε) Βιβλιογραφία.

Η θεματική παρουσίαση των παροιμιών διαρθρώνεται σε επτά κεφάλαια (καθένα από τα οποία υποδιαιρείται σε πολλές επιμέρους ενότητες): (1) Mυθολογία,
(2) Iστορία και ιστορικά ανέκδοτα, (3) Γεωγραφικές περιοχές,
(4) Φυσική ανθρώπινη ζωή, (5) Hθική και πνευματική ζωή, (6) Kοινωνική ζωή, και (7) Φύση.
Πρόκειται για την πρώτη τέτοιου τύπου καταγραφή των αρχαίων ελληνικών παροιμιών στη διεθνή βιβλιογραφία.

Ο Δ. Α. Χρηστίδης είναι Ομότιμος Καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.